Høgfjellsturen's 10 utvalgte artar

Den 1. September var det ny tur for B2 kullet på friluftsliv. Det var duket for høgfjellstur og turen byrja på Grinde i Leikanger. Her blei studentane introdusert for kulturlandskapet i Sogn som i dette tilfellet vart representert gjennom ein gamal måte å sanke fôr på kalla lauving. Turen gjekk så vidare opp i fjella ovanfor Leikanger før ein omsider kom attende til Sogndal 6 dagar seinare.

I dette blogginnlegget skal eg presenter 10 pensumartar som var ein del av læringsmåla for denne turen.


Einer
Sypressfamilien
Einer er det mest utbredte bartreet vi har. Frøet til buska sitt i einebæret som er grønt det første året og gråblått det andre. Einer er mest utbredt i tørr skog og på beitemark og hei i fjellet. Eina veks sakte og kan bli svært gamal. Einebusker har vert mykje nytta opp igjennom åra, mellom anna til låveveggar hesjestaur og sledemeier. Einer har også vert nytta som medisin og brukes i dag som blant anna som krydder i enkelte brennevinssorter og matrettar. Eina er som sagt tilpassingsdyktig og veks frå Lindesnes til Nordkapp og er registrert heilt opp til 1730moh i Noreg.  (Kristoffersen, s.25)






Røsslyng
Lyngfamilien
Røsslyng er ei vanleg lyndplante i Noreg. Kjenneteikna til planta er at den er tettgreinet med små nålformede blad.  Den blomstrar på seinsommaren og blomstane sitt i fleire samlingar langs stilken og er raudfiolette. Røsslyngen trives godt i næringsfattig lynghei og berg. Røsslyngen er forhaldsvis vanleg i heile landet, men noko mindre vanleg i nord for polarsirkelen samt nord på austlandet. I Noreg kan ein finne arten opp i mot 1450moh. (Kristoffersen, s. 135)





 Lusegras
Kråkefotfamilien
Ein kan kjenne igjen lusegraset på måten stilken står stivt oppretta. Heile planta er som regel gulgrøn og trives godt i barskog i lavlandet og på fuktige stadar i fjellet. Planta er giftig og har fått sitt norske namn fordi utkok frå planta vart brukt mot mellom anna hodelus. Lusegras finn ein i heile landet frå fjæra til fjellet. I Noreg er den observert opp til 1940moh. (Kristoffersen, s. 20)




Harerug
Syrefamilien
Harerug har ein oppretta stilk med lansettforemede blad. Stilken har kvite eller lysraude blomster øverst og raude yngleknoppar nederst. Planta formeirar seg ved at yngleknoppane fell av og slår rot. Harerug er vanleg over det meste av landet og finst også på Svalbard. Harerug er funne så høgt som til 2280moh. i Noreg. (Kristoffersen, s. 40)




Tepperot
Rosefamilien
Tepperota har fire kronblad og ein kraftig raudfarga rot som ofte etablerar seg i tett ur. Blomsten er gul og trives i skog, eng, myr og hei. Tepperot innheld mykje garvestoff som virker samantrekkande. Rota har vert brukt mot mageproblem og den raude fargen på rota har vert brukt til farging av garn og tekstil. Tepperot er vanleg i fjellet så langt nord som til Midt-Troms, nord for dette finnes den mest i lavlandet. Høgste veksestad i Noreg er 1320moh. (Kristoffersen, s. 90)



Engsmelle
Nellikfamilien
Engsmelle er lett gjenkjenneleg på det oppblåste begeret. Blomsten er truleg innført til Noreg og i eng, ved veikanter eller setervoller. Det forhalda ligg til rette for det kan den opptre i større mengder. Namnet har planta frå smellet som kjem presser luft ut av det oppblåste begeret som resulterer i eit smell. Engsmelle har vert brukt i mat, der bladene har vert brukt som salat og stilken som erstatning for gulrot. Planten er vanleg til nord i Troms. Den veks opp til skoggrensa og høgste noterte veksstad i Noreg er på 1330moh. (Kristoffersen, s. 46)


Rosenrot
Bergknappfamilien
Rosenrot har eit særpreg i at stilk og blad er kjøttfulle. Planten har grøne skruestilte blad og gule
blomster som sitt i toppen av kvar stilk. Planten er delt inn i hann- og hoblomster og etter pollinering blir hannblomsten borte, medan hoblomsten utviklar raude belgkapslar. Planta veks på tørre og fuktige berg samt, vierkratt, eng og hei. Rosenrot har eit høgt innhald av C-vitamin og har vert brukt som lege- og næringsmiddel. Rosenrot kan ein i dag få kjøpt som kosttilskudd. Planta utbreiing heile vegen frå kysten til fjellet og er funnen så høgt som 2280moh. i Noreg. (Kristoffersen, s. 70)


Musøre
Vierfamilien
Musøre er ein liten busk som har mesteparten av greinsystemet under jorda. Musøre er også kjent for å vere verdens minste tre med sin treaktige stamme. Musøre veks ofte i snøleier og andre fuktige stadar. Etter at planten smeltar fram frå snøen brukar den kun nokre veker på å blomstre. Musøre er vanlig i heile fjellet og veks heilt ned til strandlinja i Nord-Noreg. Høgste noterte vekstad i Noreg er 2170moh.  (Kristoffersen, s. 32)




Stjernesildre
Sildrefamilien
Stjernesildre er ei vanleg plante i fjellet. Stilken er hårete og greinete, medan blada er grønne og grovtaggete. Blomsten er stjerneforma med fem kronblad som er kvite og har enten raude, gule eller ingen flekker ved grunnen. Planten er ikkje kravstor, men krev litt fuktigheit i grunnen og trives med dette godt i snøleier, myr kjelder, grus og bekkekantar. Ein finn stjernesildre i heile fjellkjeda og er funnen opp til 1970moh.  (Kristoffersen, s. 80)

Dverggråurt
Kurveplantefamilien
Ein kan kjenne igjen Dverggråurt ved at blada og stilken er hårete. Dverggråurt veks i tette små tuer i stier, snøleier, flytjord og beitemark. Dverggråurt er vanlig i heile fjellkjeda, den finnes også på Jan Mayen. Høgste noterte vekstad i Noreg er på 2000moh.  (Kristoffersen, s. 184)







Kjeldeliste:

Kristoffersen, Trond. (2008) Det blomstrende fjellet. Bergen: Vigmostad og Bjørke AS